Film łzowy i jego warstwy

Film łzowy pełni kluczową rolę w ochronie powierzchni oka. Składa się z trzech warstw:

•    Śluzowej – umożliwia przyleganie łez do powierzchni oka,

•    Wodnej – odpowiada za nawilżanie i transport składników odżywczych,

•    Lipidowej – zapobiega odparowywaniu łez.

Utrzymanie równowagi między produkcją a odpływem łez jest kluczowe dla komfortu i zdrowia oka.

Jak łzy odpływają z powierzchni oka?

Łzy rozprowadzane są po powierzchni oka poprzez mruganie powiek. Następnie trafiają do punktów łzowych (małe otworki w powiekach), skąd przez kanaliki płyną do worka łzowego, a dalej – przez przewód nosowo-łzowy – do jamy nosowej.

W układzie tym znajdują się naturalne „zastawki”, które zapobiegają cofaniu się łez. Sprawny odpływ zależy m.in. od prawidłowego ustawienia powiek, sprawności tzw. „pompy łzowej” i drożności dróg łzowych.

Dlaczego oczy nadmiernie łzawią?

Nadmierne łzawienie najczęściej wynika z:

•    zaburzeń składu filmu łzowego (np. przy przewlekłym zapaleniu brzegów powiek)

•    innych stanów zapalnych powierzchni oka (np. alergie, wirusowe lub bakteryjne zapalenia spojówek)

•    mechanicznego podrażnienia oka (np. przez ciało obce, rzęsy, niedomykalność powiek),

•    zaburzeń odpływu łez – spowodowanych nieprawidłowym ustawieniem powiek (podwijanie, odwijanie), dysfunkcją „pompy łzowej” (np. przy wiotkości powiek) lub niedrożnością dróg łzowych.

Co to jest niedrożność dróg łzowych?

Niedrożność dróg łzowych to schorzenie polegające na częściowym lub całkowitym zablokowaniu kanałów odprowadzających łzy z powierzchni oka do jamy nosowej. 

W prawidłowych warunkach łzy produkowane przez gruczoły łzowe nawilżają oko i są odprowadzane przez punkt łzowy, kanaliki łzowe, worek łzowy oraz przewód nosowo-łzowy. 

Zaburzenie drożności któregoś z tych elementów prowadzi do zalegania łez, co objawia się uporczywym łzawieniem, nawracającymi stanami zapalnymi spojówek lub worka łzowego oraz wyraźnym uczuciem dyskomfortu. Zdarza się, że stan zapalny worka łzowego przekształca się w ropień.

Choroba może dotyczyć zarówno dzieci (niedrożność wrodzona), jak i dorosłych (niedrożność nabyta), występując w postaci pierwotnej (bez uchwytnej przyczyny) lub wtórnej – na przykład w następstwie procesów zapalnych, nowotworowych, urazów, bądź na skutek stosowania niektórych leków. 

W większości przypadków skuteczną metodą leczenia jest zabieg chirurgiczny mający na celu przywrócenie prawidłowego odpływu łez.

Diagnostyka niedrożności dróg łzowych

Metody diagnostyczne można podzielić na badania podstawowe i rozszerzone.

Diagnostyka podstawowa:

• wywiad
• ocena aparatu ochronnego i powierzchni oka
• test ROPLAS (test polegający na ucisku okolicy worka łzowego i obserwacji czy z kanalików łzowych wydobywa się wydzielina)
• płukanie i sondowanie dróg łzowych
• endoskopia jamy nosowej
• poza tym do tej grupy można zaliczyć rzadziej stosowane techniki jak: test Schirmera, test zanikania fluoresceiny lub testy Jonesa

Diagnostyka rozszerzona:

• tomografia komputerowa zatok z kontrastowaniem dróg łzowych (KT-DCG)
• dakrocystografia (DCG)
• inne metody o mniejszym znaczeniu to: mikroendoskopia dróg łzowych, scyntygrafia dróg łzowych lub rezonans magnetyczny

Metody diagnostyczne dobiera lekarz, a rozszerzoną diagnostyką i leczeniem niedrożności dróg łzowych zajmują się wyspecjalizowane ośrodki.

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ 

Leczenie

Leczenie doraźne w przypadku niedrożności dróg łzowych to przede wszystkim opanowanie lokalnego stanu infekcyjnego i zapalnego, między innymi aby nie dopuścić do powstania ropnia worka łzowego, który jest poważnym powikłaniem.

W przypadku niedrożności wrodzonej u niemowląt leczeniem z wyboru jest regularny masaż worka łzowego przeprowadzany w 4 sesjach dziennie po 10 uciśnięć. Nawet do 20% dzieci wykazuje objawy wrodzonej niedrożności dróg łzowych. U ponad 90% z nich do zakończenia 1 r. ż. choroba ustępuje samoistnie lub na skutek masażu worka łzowego. Jeśli to nie nastąpi, dziecko musi zostać poddane diagnostyczno-leczniczemu sondowaniu dróg łzowych. Najlepiej jeśli jest to przeprowadzane w znieczuleniu ogólnym i pod kontrolą endoskopu nosowego.

U dorosłych leczeniem z wyboru jest postępowanie zabiegowe. Typ operacji uzależniony jest od lokalizacji niedrożności:

• plastyka punktu łzowego - w przypadku zwężenia punktu łzowego)
• kanalikulotomia - nacięcie kanalika łzowego w przypadku zapalenia kanalika spowodowanego obecnością kamieni łzowych w jego świetle
• zespolenie workowo-nosowe (dakrocystorynostomia; DCR) - w przypadku niedrożności przewodu nosowo-łzowego; polega na wykonaniu przetoki (by-passu) pomiędzy workiem łzowym a jamą nosową:
• DCR z dostępu zewnętrznego (ExDCR) - przez kilkadziesiąt lat było złotym standradem, daje dobre wyniki lecz może pozostawić bliznę w miejscu cięcia na twarzy; wymaga znieczulenia ogólnego
• DCR laserowe (LDCR) - wykonywane za pomocą światłowodu laserowego; technika ambulatoryjna, nie wymagająca znieczulenia ogólnego, jednak daje stosunkowo dużą ilość nawrotów niedrożności
• DCR endoskopowe przeznosowe (EnDCR) - najbardziej zaawansowana technika operacyjna; wykonywana pod kontrolą endoskopową, daje dobrą wizualizację pola operacyjnego i umożliwia wykonanie trwałej przetoki; na twarzy nie pozostawia żadnych śladów
• zespolenie spojówkow-workowo-nosowe z użyciem tzw. rurki Jonesa - wykonywane w przypadkach całkowitej niedrożności obu kanalików łzowych po jednej stronie; polega na implantacji szklanej protezy dróg łzowych (rurki Jonesa), której zadaniem jest odprowadzanie łez do jamy nosowej; to rozwiązanie charakteryzuje się wyższą liczbą powikłań i wykonywane jest w ostateczności

Podsumowując, niezależnie od rodzaju niedrożności i wybranego postępowania zabiegowego, decyzję o leczeniu operacyjnym należy podjąć tylko w przypadkach objawowych o znacznym stopniu uciążliwości, tzn. gdy łzawienie jest nasilone i znaczne pogarsza jakość życia, lub gdy występują powtarzające się zapalenia worka łzowego.

POWRÓT DO STRONY GŁÓWNEJ 